Хальмгудыг цаажла харһулсн далн жилин һашута өөн эн жил күцжәнә
Номт Константин Максимовин бичсн Калмыкия в советскую эпоху: политика и реалии нертә шин дегтр барас удл уга һарх. Эн жил халмг улс цаажла харһулгдсн далн жилин һашута өөн темдглгджәнә. Ода күртл эн цагин туужд олн медгдгго халхс дала. Хол Сиврт күзүцә зовлнг дааж һарсн улс чигн ода күртл ямаран учрар эдниг тууврт йовулсинь меджәхш.
Ода көгшә йин негн нас зүүв. Лагань балһснд энүг Лиза ээж гиж нерәднә. Энүг өөрхн улснь — олн үрдүднь, ачнр-зеенрнь килмж өгч хәләжәнә. Догшн дәәнә һалд орад, киитн Сиврт туугдв. Иим зовлнг дәкж бичгә үзгтхә, олн келн-улс хоорндан ни-негн бәәтхә гиж оньдин зальврна.
Дөчн һурвдгч жилин декабрь сар тодлхла Елизавета Лиджиевна нүднәс заядар нульмсн асхрна. Генткн санамр бәәсн хальмгудыг хол һазрт нүүлһв. Сөөһәр салдснр ирәд, көгшдүдиг болн бичкддүиг серүлв. Ахр цагин болзгт бичән бедрх заквр өгч. Альдаран йовулжахин тускар келсн уга. Бәәрн школын өөр цуг селәнә улсиг цуглулв. Энд ик машид эдниг күлжәсн бәәж. Эн цагас авн хол һазрт эдниг күәчр нүүлһв. Ямаран учрар эгл улсиг хол киитн Сиврт нүүлһснә тускар ода күртл ээж Лиза тодрха хәрү авч чаджахш. Хальмгин нертә туужин номт Константин Максимов эн туужин халхар кесг жилдән көдлжәнә.
Номт Константин Максимовин келсәр, бүкл келн улсиг гемшәһәд, танһчиг уга кехд советин йосна һардврт герчлһн уга билә.
Ямаран учрар хальмгудыг Сиврт нүүлһснә тускар советинй осна цагт олн-зүсн хәрү өгдг билә гиж номт келнә. Сиврт нүүлһсн келн-улс дәәнә цагт хортнд дөн болад, бандит һарад, дәнәс орһад һардг бәәж гиж гемшәгдв. Туужин номтын келсәр, энүнд тас талдан учр бәәсмн. Советин йосна государствд хорт хәәж авхд олз-туста бәәсмн. Дәәнә түрүн цагт кесг салдсан гееснд орн-нутгин һардвр нерән цеврлхәр иим учр заасн бәәж.
Константин Максимовин келсәр, бидн коллективизацин, цаажла харһулсн цаг меднәвидн. Тиигхд кесг улс әмнәсн хаһцв. Кемр орн-нутгин һардачнр хажһр юм һарсн болхла, гемтә улсиг олж авх кергтә билә. Эдниг олж авда цаажла харһулв.
НКВД-н Улан цергин генштабд хадһлгджасн нуувчин документыг йирдгч жилмүдт Әрәсән харслһна министерствд өгснә хөөн эн туужин халхзин учрнь ил медгдв. Туужин номт Константин Максимовин келсәр, дәәнә цагт хальмгуд Украинас ирсн малыг немшнрт өгсн туск гемшәлһн ик алмацта болв. Архивн материалмудт иим йовдлмудын тускар бичсн уга бәәж.
Константин Максимовин келсәр, шишлнг эн төрәр материалмуд босхж авх кергтә болв. Нег үлү, украина мал тууж авч ирнс дааврта кү олж авч. Хальмгуд немшнрт украина мал өгсн тускар нег чигн материал уга. Эн мал нурһлж немшнриг туусна хөөн, эцәд харһнад үксн бәәж.
Эн болн талдан чигн документмуд энүнә шин дегтрт орх зөвтә. Удл уга Калмыкия в советскую эпоху: политика и реалии нертә шин дегтр барас һарх. Энүнд төрскән харсгч дәәнд кедү хальмгуд әмнәсн хаһцсн тускар бичгдх. Йирн негн наста көгшә Елизавета Лиджиевна киитн Сиврт эк-эцкән болн көвүһән үлдәв.
Чучян Валентина, Очра Сергей
