Буудян шин сорт һарһгджана
Селекц — урһмлын халхин хамгин олз-орута халх. Буудя урһц сән болхинь специалист кеж чадх. Иим буудяһас сән чинртә өдмг болн хаш болһж болх. Иим буудян сорт тәрхлә олн-зүсн гемәс тәрәнд хор цацх керг уга. Танһчин селәнә эдл-ахун министерствд болсн селвлцәнд селәнә эдл-ахун культурмудын сорт шинжлһнә көдлмшин аш диглгдв. Энүнд орлцачнр региона аграрн халхд тогстн бәәдлин тускар күүндв. Тер тоод селекционермудын бәрсн күцәмжин тускар күүндвр һарв.
Намрин жөөлн буудя “Баир”, “Булһн”, “Хаср”, “Яшкулянка”, намрин хату буудя “Кермн”, тритикале “Богдо”, тутрһ “Степняк”, “Царнг”. Танһин номтнрин һарһсн сортмуд дала. Энүг цугинь заахла дала цаг кергтә. Иим буудя үвлин киит болн зунын халу даана. Мергн Боктаев селәнә эдл-ахун номин шинжлһнә Хальмгин институтд нәәмн жилдән көдлжәнә. Буудян чинр болн шин сорт һарһлһна халхар көдлжәнә.
Мергн Боктаевин келсәр, селекционн көдлмш ода намрин жөөлн, намрин хату Кермн дөрвн буудян сорт һарһж авлһн болжана. Иим сорт догшн халу дааж һарна. Иим буудян чинр сән болна.
Жил болһн танһчин дөрвн государственн сортоучасткт буудян культурин олн-зүсн сорт шинжлж хәләгднә. Ик урһц өгдг, үвлин-зунын кем дааж һардг буудя һарһж авлһн эднә хамгин һол күцлнь. танһчин селәнә эдл-ахун министерствд болсн селвлцәнд давсн жилин селекционермудын көдлмшин аш диглгдв.
Селекционн комиссин Хальмгин филиалын ахлач Владимир Пунцыковин келсәр, сүл һурвн жилд Башантинск участкт иим буудян урһц дундлад һучн долан центнер болж һарв.
Номтнр буудян эк шүүж авна, зунын кемд һан-халу дааж һархин шинжлжәнә. Цуг селкционн көдлмш кеер тәрәнә һазрт кегднә. Хаср нертә намрин жөөлн буудян сорт эн жил темдглж авгдв. Ода Целинн болн Сарпинск райодт эн буудян экн һуврн минһн гектарт тәргдв. Селәнә эдл-ахун номин шинжлһнә Хальмгин институтын сегләтр Николай Цаһан-Манджиевин келсәр, эн сортыг Хальмгин олн-әмтнә шүлгч Сән-Белгин Хасрин нерн өггдв.
Шинжлһнә ашт сән чинртә буудян урһц өгв. Эндрк селвлцәнд энүг государственн реестрт орулх селвг өггдв. Ода талдан хйор сорт шинжлгджәнә. Тритикале сорт бас сән урһц өгв.
Эн жил танһчд һарһгдсн сән чинртә буудян сортыг государственн реестрт орулһна тускар селвлцәнд орлцачнр эврәннь селвгүдән орулж өгв.
Государственн комиссин Хальмгин филиалын ахлачин дарук Булһш Хараеван келсәр, намрин буудчн һурвн сортар селвгүд дөннгдв. Эннь хальмгин селкц Хаср буудя, краснодарск селекцин Донна болн Бригада. Тер мет намрин хар һуйрин буудян тускар шиидвр авгдв.
Селекционермудын келсәр, буудян сорт һарһлһн жанһрта болн күнд керг. Буудян сорт альд болн ямаран таалд урһаснь ик чинр зүүнә. Шин сортмудыг государственн реестр орулхла энүг хөөннь танһчин тәрәнә һазрт тәрж болх. Тиигхлә буудян урһц байн болх.
Елена Алексенко, Эрнжәнә Эрднь
