Эндр Әрәсән Конституцин өдр
Эндр декабрин арвн хойрла Әрәсән Конституцин өдр темдглгджәнә. Һол закан мана орн-нутгин зөв йосна системин ул болж, закана учр-утхинь медүлжәнә. Әрәсән Конституц — государствин демократическ делгрлтин ул болжана. Эннь сән кергин хоосн дуудвр биш, эннь үүлджәх һол үүлдврин документ. Мана орн-нутгин күн болһн Конституциг хамгин түрүнд медх зөвтә. Энүг дигтә хөрн жил хооран батлж авла. Әрәсән һол зака белдсн улс дунд танһчин номт Константин Максимов.
Константин Максимов. Туужин номин доктор, профессор. Государственн ачлврмудар ачлгдсмн. Хальмг улсин туужин тускар шинжлт кесн деерән, талдан чигн халхар көдлжәнә. Шунмһа кевәр политическ үүлдвр күцәһәд, талдан чигн төрмүд шинжлжәнә. Федеративн зөв-йосна государствин делгрлтин болн тосхлтын төрт нерәдгдсн энүнә көдлмшиг специалистнр сәәнәр меднә. Максимов хойр зун хөрн номин шинжлт барлв. Әрәсән Федерацин Конституцин тускар энүнлә кесн күүндвр бас учрта. Мана орн-нутгин һол зака белдлһнә көдлмшт орлцсн улсин дунд Константин Максимов йовна. Конституцин сүл вариантын көдлмшт мана номт орлцла. Энүг олн улсин күүндврт йирн һурвдгч жилд орулж өглә.
Константин Максимовин келсәр, Әрәсән Президентин администрац Конституцин белгин экземпляр өгв. Энүнд Борис Ельцин һаран тәвж.
Максимовин келсәр, өдгә цагин Конституц эврә туужта. Энүнә тууж йирдгч жиләс авн эклнә. РСФСР-ин олн-әмтнә депутатнрин түрүн сьездин сүүрт шишлнг комиссь тогтагдв. Энүнә ханьд номтнр, государственн болн олан үүлдәчнр, депутатнр орв. Ут-тоодан зун хойр күн. Болв эднә көдлмш сән күцәмжтә болсн уга. Комиссин орулж өгсн һурвн төсвиг дөннсн уга. Орн-нутгин деед закана органа ахлач Борис Ельцин Әрәсән найн йисн субьектмудын элчнриг һол зака белдлһнә көдлмшт орулхар шиидв. Хальмг танһчас танһчин Деед Хүүвин депутат Константин Максимовд үрвр кегдв. Основы конституционного строя нертә әнг белдх багд орв.
Константин Максимовин келсәр, основы конституционного строя халх тер кеәврн үлдх зөвтә. Энүнд сольвр орулж болшго. Көндәхлә, государтв хольврж одх.
Мана орн-нутгин Конституциг күн болһн сәәнәр медх зөвтә гиж номт тоолжана. Тиихлә мана орн-нутгт үүмәтә йовдл учршго, күн болһн олн келн-улс бәәдг орн-нутгт ни-негн төвкнүн бәәх. Советск әмтн эврәннь тууждан конституциоон зөв эвдснәс көлтә кесг түрү цаг дааж һарсмн. Сталинск режим дәкж учрх зөв уга.
Константин Максимовин келсәр, депортацин далдгч жилин өөн темдглжәсн цагт келх кергтә, Әрәсән Конституц дәкж иим һашута йовдлас гетлүлжәнә. Цуг әмтн Конституцин зака күцәх зөвтә.
Әрәсән Федерацин Конституц батлж авснас дигтә хөрн жил болв. Эн өөниг мана танһчд бас өргәр темдглжәнә. За гражданское образование нертә багшнрин ниицән семинар-селвлцә бүрдәж давулв. Арвн жилин эргцд организац сурһульчнрин зөв-йосна туск сурһулин делгрлтд ик тәвцән орулв. Бичкдүдт медрл өгнс деерән, обшествоведеня, туужин болн зөвин кичәлмүдт авсн медрлиг, кичәлин хөөн дамшлтын эв-арһар батрулна. Ода школмуд йосна, олна болн зөв-йосна органмудла өөрхн залһлда бәрж көдлжәнә. Олн-зүсн социальн төсв күцәлһнд сурһульчнр шунмһа кевәр орлцжана. Я — гражданин России нертә цугәрәсән керг-үүлдврин программар сурһульчнр Президентск мөрә шүүж авчана. Хойр жил дарандан Элстин хөрн негдгч школ марһана призермудын тоод оржана.
Хөрн негдгч школын багш Алена Манджиеван келсәр, Кристина герл үзтхә гидг буйнч седклин керг-үүлдврт сурһульчнр орлцла. Эдн мөнгәр чигн дөн күргв. Сохрар төрсн күүкнд цугтан нөкд болв. Эн керг бичкдүдт таасгдна.
Эрдм-сурһулин кергт орлцачнрин зөв харслһна хамгин сән элч гисн марһана орлцачнрт ачлврмуд эндр бәрүлж өггдв. Эннь бичкдүдт сурһмж өглһнә шин эв-арһ болжана. Күүнә зөв харслһна элч Евгений Емельяненко келсәр, иим көдлмш баһ наста улсин социальн шунма үүлдврт сән нилчән күргнә. Энүнә тускар марһана дииләч Яшкульск гимназин дииләч Герл Эрдниева келнә.
Герл Эрдниеван келсәр, кичәлмүдт көвүд-күүкд дегд соньн болхш, зуг кичәлмүдин хөөн эдн зарһд экскурсь кенә. Бичкдүдт эннь соньн болна. Нег үлү баһчуд эрдмән шүүж авхд сән нилчән күргнә.
Тер мет эндр макулатур цуглулад — бичкдүдт дөн болтн нертә буйнч седклин керг-үүлдврин аш диглгдв.
Чучян Валентина, Очра Сергей
